ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η΄. Γιατί δεν διακρίνουµε σωστά τα πράγµατα και µε ποιόν τρόπο µπορούµε να τα γνωρίζουµε.

Η αιτία που δεν διακρίνουµε ορθά όλα αυτά τα πράγµατα που είπαµε και αλλά πολλά, είναι γιατί δεν τα σκεφτόµαστε στο βάθος τους ποιά είναι, αλλά πιάνουµε την αγάπη ή το µίσος σε αυτά, αµέσως από µόνη την εξωτερική τους µελέτη και ε µ φάνισι . Έτσι ότα ν , η αγάπη τους ή το µ ίσο ς προλα µ βάνουν και σκοτίζουν το νου µας και γι’ αυτό δεν µπορεί να τα διακρίνη σωστά, όπως είναι στην αλήθεια.14



Λοιπόν, εσύ αδελφέ µου, εάν θέλης να µην βρη τόπον η πλάνη αυτή στο νου σου, πρόσεχε καλά· και όταν, ή βλέπης µε τα µάτια ή µελετάς µε το νου κανένα πράγµα, κράτα όσο µπορείς την θέλησί σου και µη την αφήσης να το αγαπήση ή να το µισήση, αλλά παρατήρησέ το µε το νου µοναχά.



Πρίν απ’ όλα, όµως, σκέψου φρόνιµα, οτι αν αυτό είναι οδυνηρό και αντίθετο στην φυσική σου κλίσι, παρακινείσαι από το µίσος να το αποστρέφεσαι. Αν όµως σου προξενή ευχαρίστησι, παρακινείσαι από την αγάπη να το θέλης. Γιατί, τότε που ο νους σου δεν είναι ζαλισµένος από το πάθος, είναι ελεύθερος και καθαρός και µπορεί να γνωρίση την αλήθεια και να διαπεράση µέσα στο βάθος του πράγµατος, που το κακό είναι κρυµµένο κάτω απο την ψεύτικη ευχαρίστησι ή που το καλό είναι σκεπασµένο κάτω απο την επιφάνεια του κακού.



Αν όµως η θέλησις πρόλαβε να το αγαπήση ή να το µισήση, δεν µπορεί πλέον ο νους να το γνωρίση καλά, καθώς πρέπει· διότι εκείνη η διάθεσις, ή καλύτερα να πώ, εκείνο το πάθος που µπήκε στο µέσο, σάν τείχος, ζαλίζει το νου τόσο, που νοµίζει το πράγµα άλλο από εκείνο που είναι στην αλήθεια και το περνά ως τέτοιο στην επιθυµία, η οποία όσο πηγαίνει µπροστά και περισσότερο αγαπά ή µισεί το πράγµα εκείνο, τόσο και ο νους σκοτίζεται περισσότερο και έτσι σκοτισµένος, κάνει πάλι να φαίνεται στην επιθυµία το πράγµα εκείνο περισσότερο όσο ποτέ αγαπητό ή µισητό. Έτσι όταν δεν τηρήται ο παραπάνω κανόνας που είπα, (ο οποίος είναι πολύ αναγκαίος σε όλη αυτή την εκγύµνασι), δηλαδή, το να κρατάς την επιθυµία σου από την αγάπη ή το µίσος του πράγµατος, αυτές οι δύο δυνάµεις της ψυχής, ο νους δηλαδή και η θέλησις, προχωρούν πάντα κακώς, σάν σε κύκλο, από το σκοτάδι σε βαθύτερο σκοτάδι και από το σφάλµα σε µεγαλύτερο σφάλµα.



Λοιπόν, φυλάξου, αγαπητέ, µε κάθε είδους προσοχή, από την εµπαθή αγάπη ή το µίσος του κάθε πράγµατος, το οποίο δεν έφθασες να ερευνήσης καλά πρότερα µε το φως του νου και του ορθού λόγου, µε το φως των θείων Γραφών , µε το φως της χάριτος και της προσευχής και µε την κρίση του πνευµατικού σου πατρός για να µην κάνης λάθος και να υπολογίζης το αληθινά καλό για κακό και το αληθινά κακό για καλό. Καθώς αυτό συµβαίνει να γίνεται, ως επί το πλείστον, σε κάποια έργα, τα οποία φαίνονται µεν καθ' εαυτά πως είναι καλά και άγια, για µερικές όµως περιστάσεις· δηλαδή γίνονται ή παράκαιρα ή σε σχετικό τόπο ή µε ανάλογο µέτρο, προξενούν όµως µεγάλη βλάβη σε εκείνους που τα επιχειρούν, καθώς γνωρίζουµε πολλούς που κινδύνευσαν σε παρόµοια επαινετά και αγιώτατα έργα.



*********************************************

14 Γι’ αυτό και ο θεολόγος Γρηγόριος, σύµφωνα µε αυτό λέει, οτι από την αγάπη ή το µίσος, συνη- θίζει να κλέβεται η αλήθεια· «δεν υπάρχει τίποτε τόσο ευχάριστο στους ανθρώπους, όσο το να συζητούν τα ξένα,και µάλιστα όταν επηρεάζωνται από µίσος ή συµπάθεια για κάποιον, εξ αιτίας των οποίων, ως συνήθως, εξαφανίζεται η αλήθεια» (Λογ. άπολογητικ.)