Του Συμεών Παπαδάμου, Εκπαιδευτικού

1. Η αυτοθυσία.

Η απόσταση της αυτοθυσίας από την αυτοκτονία είναι τεράστια. Η αυτοθυσία ως πρότυπό της έχει τη Θυσία του Θεανθρώπου Χριστού ( Ιω. α΄ 37, Ιω. β΄ 19, Ιω. γ΄ 14 και 16, Ιω. δ΄ 34, Ιω. στ΄ 51, 64, 70, 71, Ιω. η΄ 14…).


Η αυτοκτονία διαφέρει κατά παρασάγγας από την αυτοθυσία, διότι τα κίνητρα ή ελατήρια, που κρύβονται πίσω από μια αυτοκτονία είναι παντελώς αντίθετα από αυτά της αυτοθυσίας. Είναι γι΄ αυτό το λόγο που η Ορθόδοξη Εκκλησία δίνει ξεχωριστή και μοναδική θέση στο γεγονός της αυτοθυσίας.


Το βασικότερο κίνητρο που μπορεί να δώσει το σπινθήρα για την αυτοθυσία είναι η αγάπη προς το θεό και τον πλησίον. Η αγάπη αποτελεί την πεμπτουσία της χριστιανικής ηθικής, η οποία ταυτόχρονα δεν αγνοείται και από τον ηθικοφιλοσοφικό επιστημονικό κόσμο. Η αγάπη ως κίνητρο όμως για το χριστιανισμό αποτελεί τη βασική εντολή: «Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εν όλη τη καρδία σου και εν όλη τη ψυχή σου και εν όλη τη διανοία σου. Αύτη εστί πρώτη και μεγάλη εντολή. Δευτέρα δε ομοία αύτη. Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν. Εν ταύταις ταις δυσίν εντολαίς όλος ο κόσμος και οι προφήται κρέμανται».


Ειδικότερα η αγάπη προς το θεό παρουσίασε δύο κατηγορίες αγίων και μαρτύρων: εκείνους που διάλεξαν και επιδίωξαν το μαρτύριο ή δεν έκαναν προσπάθεια αποφυγής του, και εκείνους που βάδισαν προς το μαρτύριο, όταν δεν μπορούσαν πλέον να το αποφύγουν. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αγίου μάρτυρα, ο οποίος μπορούσε να αποφύγει το μαρτύριο, και δεν έκανε καμιά προσπάθεια αποφυγής του, είναι ο Άγιος Ιγνάτιος Αντιόχειας. Οδηγείται στη Ρώμη για να μαρτυρήσει διά θηρίων, ενώ συνελήφθη και καταδικάστηκε στη Μικρά Ασία πιθανόν μεταξύ 107 και 118 μ. Χ. Η σύλληψή του πιθανόν να είχε στόχο να δώσει ένα προειδοποιητικό μήνυμα προς τους χριστιανούς της Μικράς Ασίας, επειδή ο Άγιος Ιγνάτιος έχαιρε μεγάλης φήμης και αναγνώρισης ανάμεσα σε όλους τους χριστιανούς. Μεταφερόμενος στη Ρώμη προς το μαρτύριο πληροφορείται ότι πρόκειται οι χριστιανοί να τον ελευθερώσουν, αλλά ο ίδιος με επιστολή του ζητά από τους χριστιανούς να μην τον εμποδίσουν στην πορεία του προς το μαρτύριο.


Σημαντικός αριθμός μαρτύρων μιμήθηκαν το παράδειγμα του Χριστού, ο οποίος παραδόθηκε όταν μόνον είχε έλθει η ώρα της θυσίας του ( Ιω. ζ΄ 30, Ιω. ζ΄ 10-13, Ιω. η΄ 59…) , με σκοπό να υπηρετήσουν την εκκλησία και τους πιστούς, οι οποίοι έπρεπε να στερεωθούν στην πίστη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Άγιος Πολύκαρπος Σμύρνης, μαθητής τουΕυαγγελιστή Ιωάννη, όπως και ο Άγιος Ιγνάτιος Αντιόχειας. Και οι δύο, κορυφαίες και αυθεντικές μορφές της αποστολικής παραδόσεως της πρωτοχριστιανικής περιόδου, επέλεξαν και οι δύο εν τέλει το μαρτυρικό θάνατο. Ο Άγιος Πολύκαρπος Σμύρνης αποφασίζει να βαδίσει και την οδό του μαρτυρίου, μετά όμως από συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, που ο ίδιος έκρινε ότι θα έπρεπε πλέον να μην το αποφύγει.


Ακόμα πιο σημαδιακές ίσως οι περιπτώσεις των Χριστιανών, που επιλέγουν την «αυτοκτονία» προκειμένου να αποφύγουν την ατίμωση. Οι πιο γνωστές και χαρακτηριστικές είναι αυτές της Αγίας Δομνίνας, μητέρας των μαρτύρων Βερνίκης και Προσδόκης από την Αντιόχεια. Μαρτύρησαν κατά το διωγμό του Διοκλητιανού. Κατέφυγαν στην Έδεσσα της Ορσοηνής, για να αποφύγουν το μαρτύριο, αλλά καταδόθηκαν από τον ειδωλολάτρη πατέρα του. Διακρίνονταν για το ήθος και το κάλλος τους, γι΄ αυτό όταν συνελήφθηκαν από μικρό στρατιωτικό απόσπασμα και κινδύνευαν να ατιμασθούν από τους μεθύοντες στρατιώτες, αυτές προτίμησαν την καταφυγή στην αυτοκτονία παρά να πέσουν στα χέρια τους. Παρά την ρητή απόρριψη της αυτοκτονίας από την εκκλησία, εν τούτοις η εκκλησία αναγνώρισε την αυτοθυσία τους, δεικνύοντας την ευρύτητα του πνεύματος της.


Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, εκφράζοντας την ορθόδοξη άποψη για την αυτοθυσία, με ενδεικτικό τρόπο πλέκει το πνευματικό εγκώμιο στις τρεις αυτές μάρτυρες της πίστεως , που επέλεξαν κατ΄ αυτόν τον τρόπο να μαρτυρήσουν για την τιμή και την πίστη τους και το χαρακτηρίζει σαν νέο βάπτισμα: «Είδες πώς ταχύς ο καρπός του θανάτου του Χριστού; Δι΄εκείνον τον πρόβατον αύται αι δαμάλεις εσφάγησαν. ..γυνή θανάτου κατατολμά. Γυνή η θάνατον εις την ζωήν εισαγαγούσα την ημετέραν, το παλαιόν όπλον του διαβόλου, τούτο του διαβόλου κατήνεγκε την ισχύν, το σκεύος το ασθενές και ευεπηρέαστον, τούτο γέγονεν όπλον ακαταγώνιστον, γυναίκες κατατολμώσιν. Τις ουκ αν εκπλαγείη;… Ηλίας έφυγεν θάνατον , γυναίκες κατέφυγον εις θάνατον… Ούτω και η μακαρία (Δομνίνη) τότε εκείνη εκατέρωθεν έχουσα τας παρθένους αυτής εισήει, και κατά των υδάτων αυτάς υφήει, και απεπνίγοντο ούτω, μάλλον δε ουκ απεπνίγοντο, αλλά εβαπτίζοντο βάπτισμα καινόν και παράδοξον… Και ει βούλει μαθείν, … άκουσον πώς ο Χριστός τον θάνατον τον εαυτού βάπτισμα καλεί…».


Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τονίζει για αυτό το περιστατικό τη μίμηση του προτύπου Χριστού, ο οποίος θυσιάζεται εκούσια για το ανθρώπινο γένος. Οι Αγίες Δομνίνα, Βερνίκη και Προσδόκη μιμούνται το Πρότυπο εκούσια «αυτοκτονώντας», για την τιμή και την ελευθερία του προσώπου, που είναι ανώτερα κίνητρα και αιτίες των απροσώπων κανόνων. Το πρόσωπο προέχει του απρόσωπου κανόνα, η αγάπη στο Θεό και στον άνθρωπο, υπερέχει οποιασδήποτε εξωτερικής μορφής εκδήλωσης της πίστης.


Το πνεύμα της αυτοθυσίας, είναι πνεύμα έκφρασης της αγάπης κατ΄εξοχήν χριστιανικό. Γι΄αυτό είναι απαραίτητο σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του πιστού. Είναι πολύμορφο, εκφραστικό, γνήσιο και ατελείωτο. Ακόμα και ο έσχατος εχθρός του ανθρώπου ο θάνατος, αντιμετωπίζεται θετικά είτε με την άσκηση και τη στέρηση, που είναι μορφές προσωπικής αυτοθυσίας και προσφοράς, είτε με την εκούσια θυσία και αυτοπροσφορά.


Ο γέροντας Παϊσιος μιλώντας προς μοναχές, αναφέρεται στο πνεύμα της αυτοθυσίας, που οφείλουμε όλοι οι χριστιανοί να έχουμε σε όλη τη ζωή μας και υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις, είτε κληρικοί, είτε λαϊκοί , είτε μοναχοί. Εισάγει περαιτέρω ακόμα ένα σημαντικό προβληματισμό και αναφέρει τα ακόλουθα: «… όλη η ζωή του μοναχού είναι μια θυσία… Αν χωλαίνει σ΄αυτό το θέμα ο μοναχός, τότε δεν είναι μοναχός. Μετά τι πνευματικά να πεις. Δεν χωράνε τα πνευματικά, όταν δεν υπάρχει θυσία… Όταν ο άνθρωπος παίρνει στα ζεστά τον αγώνα, που έχει να κάνει σ΄αυτή τη ζωή, υπάρχει και θεία φλόγα μέσα του. Άμα λείπει αυτή η θεία φλόγα είναι άχρηστος.


Αυτή είναι που του δίνει χαρά, του δίνει παλληκαριά, του δίνει φιλότιμο. Είναι αυτό που είπε ο Κύριος: «πυρ ήλθον βαλείν»… Πρέπει να είστε αποφασισμένες να πεθάνετε. Εδώ κοσμικοί άνθρωποι θυσιάζονται, οι οποίοι ούτε στον Παράδεισο πιστεύουν… Εμείς ξεκινάμε για την αγάπη του Χριστού να πεθάνουμε… αν δεν έχουμε θυσία τότε τι έχουμε; Όποιος έχει θυσία και πίστη στο Θεό, δεν υπολογίζει τον εαυτό του… Όποιος σκέφτεται μόνον τον εαυτό του, αυτός απομονώνεται και από τους ανθρώπους και από το Θεό. Διπλή απομόνωση, οπότε δεν δέχεται τη θεία χάρη. Στις δυσκολίες δίνει εξετάσεις ο άνθρωπος. Εκεί φαίνεται αν έχει πραγματική αγάπη και θυσία… Αν δεν αρχίσει κανείς να κάνει από τώρα κάποια θυσία, να θυσιάσει μια επιθυμία, ένα εγωϊσμό, πώς θα φθάσει να θυσιάσει τη ζωή του σε μια δύσκολη στιγμή ;… Στον πόλεμο… λεβεντιά είναι να τρέχει να γλυτώσει ο ένας τον άλλο. Θυμάμαι στον πόλεμο… προσπαθούσα εγώ, αλλά θυσία υπήρχε και στους άλλους, άσχετα αν πίστευαν ή όχι στην άλλη ζωή. Γιατί να σκοτωθεί ο άλλος , είναι οικογενειάρχης έλεγαν και πήγαιναν αυτοί σε μια επικίνδυνη επιχείρηση. Η θυσία που έκαναν αυτοί είχε μεγαλύτερη αξία από τη θυσία που έκανε ένας πιστός».


Όσον αφορά το μαρτύριο αναφέρει τα επόμενα πολύ σημαντικά: «Αυτός που θα αξιωθεί να μαρτυρήσει, πρέπει να έχει πολλή ταπείνωση και αγάπη στο Χριστό. Αν προχωρήσει εγωϊστικά στο μαρτύριο, θα τον εγκαταλείψει η χάρις. Ο Σαπρίκιος, έφθασε μέχρι το μαρτύριο και όμως αρνήθηκε το Χριστό». Τα κίνητρα επισημαίνεται και πάλιν είναι πολύ σημαντικά και καθοριστικά, στην πορεία των πραγμάτων της ζωής και ιδιαίτερα στις κρίσιμες στιγμές και περιστάσεις του βίου μας.


Ο γέροντας Παϊσιος αναφέρεται ακόμα σε ένα σημαντικό στοιχείο του γνήσιου πνεύματος της θυσίας, αυτό της λεβεντιάς στο οποίο κάνει αναφορά και ο Άγιος Νεκτάριος στην ομιλία του για την αυτοκτονία και τα αίτιά της: «Τι αγάπη είχαν οι μάρτυρες για το Χριστό τι λεβεντιά; Η Αγία Σολομονή με τα εφτά παιδιά της,… Ο Άγιος Λογγίνος έκανε τραπέζι σε αυτούς που πήγαν να τον συλλάβουν και τους φιλοξένησε. Ο Άγιος Γεδεών ο Καρακαλληνός τι καρτερία είχε;… Φοβερό! Αλλά για να φθάσει ο άνθρωπος σε αυτό το σημείο, πρέπει να μην αγαπάει τον εαυτό του και να αγαπάει το Θεό. Η μητέρα μπαίνει μέσα στη φωτιά για να σώσει το παιδί της … Η αγάπη για το παιδί της σκεπάζει τον πόνο. Πόσο μάλλον η αγάπη του Χριστού!».


Η αγάπη, το σωτήριο φάρμακο και η κορωνίδα των αρετών, το διακριτικό κίνητρο, που ξεχωρίζει το γνήσιο από το κάλπικο, το ψεύδος από την αλήθεια, το πρόσωπο από το προσωπείο, την αυτοθυσία από την αυτοχειρία, συνδέεται στενά και με όλες τις άλλες αρετές. Η αξία της αγάπης ξεχωρίζει ως προς το ότι «ο έχων την αγάπη άπτωτος εστίν». Ο Άγιος Μακάριοςτονίζει ότι εκείνος που δύναται να φθάσει στην τέλεια αγάπη «δέδεται και μεμέθυσται. Ούτος καταπεπόντισται και αιχμάλωτος εστίν εις άλλον κόσμον, ως της ιδίας φύσεως ουκ αισθανόμενος». . Αυτοθυσιάζει ο χριστιανός τη δική του φύση , τον ίδιο τον εαυτό του κατά το «Ος γαρ αν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι, απωλέσει αυτήν..» (Ματθ. Ιστ, 24). Το να αγαπά κάποιος αυτούς που τον αγαπούν είναι φυσικό, το να μισεί αυτούς που τον ευεργετούν είναι παρά φύσιν συμπεριφορά. Το να αγαπά και να προσφέρεται σε αυτούς που τον εχθρεύονται είναι υπέρ φύσιν κατάσταση. Ο Χριστός ζητά από μας αυτό το υπέρ φύσιν (Λουκ. στ΄35), αυτό είναι το διακριτικό μας, αυτό είναι το ουράνιο γνώρισμα του χριστιανισμού. Ο Χριστός είναι η πραγματική αγάπη, προσφέρεται αδιακρίτως και βρέχει για όλους και είναι η τέλεια αγάπη και θυσία για όλο τον κόσμο.


Εξ ίσου σημαντικό θέμα, που συνδέεται άμεσα με την αυτοθυσία είναι το μεγάλο ζήτημα των μεταμοσχεύσεων. Είναι θέμα όχι μόνο βιολογικό, αλλά και πνευματικό και προσωπικό. Η χριστιανική προσφορά αγάπης, χαρακτηριστικό της βιωτής πολλών χριστιανών ανά τους αιώνες, είναι το βασικότερο κίνητρο, που θα πρέπει να ευρίσκεται πίσω από τέτοιες πράξεις προσφοράς και θυσίας, μαζί με το απαραίτητο και σημαντικότατο κριτήριο της σωτηρίας. Μόνο σε τέτοιες διαστάσεις μπορεί να εκτιμηθεί η θυσιαστική προσφορά ενός δότη, ούτως ώστε να θεωρείται ότι κινείται στα ορθόδοξα πλαίσια και είναι απαλλαγμένη από παροδικές και επιφανειακές καταστάσεις συναισθηματικών φορτίσεων, που δεν αποτελούν σε καμιά περίπτωση έκφραση γνήσιας αγάπης.


Η εκούσια αυτοπροσφορά ζωτικού οργάνου από κάποιο δότη, με ανιδιοτελή αγάπη και πνευματική ωριμότητα , είναι πολύ δύσκολο να μην επιδοκιμαστεί από την εκκλησία, όταν αυτή δεν συνδέεται με παραβίαση του αυτεξούσιου του δότη. Ταυτόχρονα σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ταυτίζεται αντιγραφικά η προσφορά του δότη με την ανυπέρβλητη θυσία του Θεανθρώπου Χριστού . Ο Χριστός προσφέρει την πραγματική ζωή θυσιάζοντας ή καλώντας μας να θυσιάσουμε την πρόσκαιρη ζωή.


2. Η αυτοκτονία.

Η αυτοκτονία δηλώνει εξαρχής εγωϊσμό και ιδιοτέλεια, όταν αυτή είναι εγωϊστική και ιδιοτελής πράξη και δεν οφείλεται σε ψυχολογικά προβλήματα ή είναι ανομική αυτοκτονία , δηλαδή κάποια από τα αίτια της οφείλονται σε καταστάσεις κοινωνικής αποσύνθεσης και παρατεταμένων κοινωνικών προβλημάτων, που συμβάλουν στην δημιουργία πολλαπλών και αλυσιδωτών επιπτώσεων στη ζωή των ανθρώπων.


Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρονται αρκετές περιπτώσεις αυτοκτονιών, αλλά και αυτοθυσιών (Σαούλ, Αβιμέλεχ, Σαμψών, Ελεάζαρ, Ραζίς, Ζιρμί, Αχιτοφέλ, Σάρρα θυγατέρα Ραγουήλ, Σίμων ο γιος του Σαούλ, Ελεάζαρ,…). Η αυτοκτονία είναι έγκλημα , που καταδικάζεται από την συνείδηση των ανθρώπων. Στην αρχαιότητα έχουμε αρκετές αυτοκτονίες και αυτοθυσίες: του Αριστοδήμου, του Κλεομένη, του Θεμιστοκλή, του Ισοκράτη, του Δημοσθένη, του Πυθαγόρα, του Εμπεδοκλή, του Δημόκριτου, του Διογένη, του Ηγησία, του Ζήνωνα, του Σωκράτη, του Κλεάνθη … και αρκετών ισάριθμα από τον ρωμαϊκό κόσμο, γεγονός που έδωσε το έναυσμα στους σύγχρονους ερευνητές να επαναξετάσουν το θέμα της αυτοκτονίας.


Υπάρχει πληθώρα απόψεων στους αρχαίους Έλληνες. Η πιο ρητή και ξεκάθαρη άποψη κατά της αυτοκτονίας είναι αυτή του Αριστοτέλη. Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί από ορθόδοξη σκοπιά, ότι η πληθώρα των πολλών φιλοσοφικών και υποκειμενικών απόψεων, δεν μπορούσε να δώσει μια ξεκάθαρη άποψη για το σεβασμό της ζωής. Ο υποκειμενισμός στη φιλοσοφία και τη σκέψη των Αρχαίων Ελλήνων, χωρίς την αυθεντική παρουσία του Θεανθρώπου, οδήγησε πολλούς των επώνυμων στοχαστών σε ακρότητες και υπερβολές πάνω στο σημαντικό θέμα της αυτοκτονίας.


Δεν είναι ίσως καθόλου τυχαίο, το ότι το «σύγχρονο» ρεύμα της σχετικοποίησης της αξίας της ζωής και του προσώπου στο σύγχρονο κόσμο της εκκοσμίκευσης και ενεργούς σύγχυσης, προσπαθεί να επανασυνδεθεί με την ειδωλολατρική αρχαιότητα του άκρατου υποκειμενισμού.


Παράλληλα ο Άγιος Νεκτάριος στο βιβλίο του για την αυτοκτονία (1893) αναφερόμενος στα αίτια της αυτοκτονίας αναφέρει: «Αυτοί που αυτοκτονούν από απόγνωση δεν είναι παράφρονες. Εάν σωθούν αναγνωρίζουν ότι η απόγνωσή τους, τους οδήγησε στην αυτοκτονία και η λανθασμένη εκτίμηση των πραγμάτων… Υποφέρουν ηθικά και η πάθησή τους δεν είναι παθολογική. Η παραφροσύνη τους είναι ηθικολογική. Η απόγνωση προέρχεται από λανθασμένες σκέψεις, που επήγασαν από εσφαλμένες ηθικές αρχές. … Μπορούσε να θεραπεύσει την αρρώστια του, αν έτρεχε για θεραπεία και έπαιρνε τα σωστά φάρμακα… Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες τέτοιων ασθενών (με ηθική ασθένεια). Μπορούμε να τους διαιρέσουμε σε τρεις τάξεις: α) τάξη αθέων, β) τάξη με ασθενείς θρησκευτικές πεποιθήσεις και γ) αυτοί που πνίγονται από τα αρνητικά τους συναισθήματα και τις εσωτερικές συγκρούσεις μέσα στην καρδιά τους». Στη δεύτερη κατηγορία κατατάσσει ο Άγιος Νεκτάριος αυτούς, που δεν έχουν δυνατές θρησκευτικές βάσεις και λόγω της ανομικής κοινωνικής κατάστασης, χάνουν την ελπίδα τους, το θάρρος τους, αιχμαλωτίζονται από τους λογισμούς και πέφτουν σε απόγνωση.


3. Μερικές παρατηρήσεις.

Οι σημαντικότατες υποθέσεις της αυτοθυσίας και της αυτοκτονίας απασχόλησαν και απασχολούν τη σκέψη του ανθρώπου από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Ο αρχαίος κόσμος, Ελληνικός και Ρωμαϊκός, έδωσαν αντιφατικές ιδέες και απόψεις γύρω από τα δύο υπαρξιακά αυτά ζητήματα ζωής και ιδιαίτερα για το θέμα της αυτοκτονίας. Ο κυριαρχούμενος από εμπαθείς καταστάσεις άνθρωπος της αρχαιότητας, καθόριζε τη θέση του ανάλογα με τα αλύτρωτα πάθη και τις αδυναμίες του. Όταν όμως ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, κατά τον απόστολο Παύλο, ο Θεάνθρωπος Χριστός διά της ανυπέρβλητης θυσίας του ορίζει και χαράσσει το δρόμο του Σταυρού, της θυσίας και της ανιδιοτελούς προσφοράς, που δεν έχει όρια, αλλά βασικά σημαντικά κριτήρια, τα κίνητρα της αληθινής αγάπης και της επιδίωξης της κατά Χριστόν σωτηρίας.


Η σωτηρία του ανθρώπου είναι η πρώτη προτεραιότητα της Εκκλησίας, και είναι η αγάπη στο ανθρώπινο πρόσωπο κίνητρο πρωτεύον, κατά μίμηση Χριστού, ο οποίος θυσιάζεται για τη σωτηρία του ανθρώπου και του ανθρώπινου γένους. Η αυτοκτονία αντίθετα αποτελεί γεγονός εκδήλωσης απιστίας και προσβολής του ανθρώπινου προσώπου, το οποίο αδυνατεί να βιώσει το λυτρωτικό πόνο της ζωής και να μετασχηματίσει τη ζωή του και να αναγεννηθεί πνευματικά και λυτρωτικά στο γεγονός της πίστης και της αιωνιότητας. Παραμένει δεσμευμένο στα κοσμικά μέτρα της φθοράς και του θανάτου χωρίς ελπίδα.


Η σχετικοποίηση της αξίας της ζωής, που παρετηρείτο σε όλες τις εποχές , αλλά και στην δική μας δυστυχώς, προκαλεί σύγχυση στα ζωτικά αυτά θέματα της αυτοθυσίας και της αυτοκτονίας, με κλιμακούμενες συνέπειες και προεκτάσεις. Ο σύγχρονος κυνικός ωφελιμισμός και αυταρχικός και εγωπαθής τρόπος ζωής, χωρίς την ηθική της Ορθοδόξου Εκκλησίας και την εμπειρία των Αγίων της, οδηγεί σε οδούς προβληματικές και επικίνδυνες, για τον σύγχρονο άνθρωπο. Η επιδεινούμενη σύγχυση, η απομάκρυνση του από την παράδοση και τις χριστιανικές αξίες, επιτείνει τον σκεπτικισμό, την αλλοτρίωση και την υποκειμενική, ατομικιστική και καταστροφική αυτονόμηση του σύγχρονου ανθρώπου.


Επιτακτική καθίσταται κατά τον Γέροντα Παίσιο η επιστροφή στην πίστη των πατέρων μας, η οποία είναι λυτρωτική και μπορεί να λύσει τους «σύγχρονους» γόρδιους δεσμούς. Τόσο ο Άγιος Νεκτάριος, όσο και ο Γέροντας Παίσιος συνδέουν την πίστη με τη θυσία, την ελπίδα, την πνευματική λεβεντιά και το ελπιδοφόρο θάρρος, που μπορούν να λύσουν τα δεσμά του ατομισμού, της φιλαυτίας, της απελπισίας και της πνευματικής υποδούλωσης του ανθρώπου στα γρανάζια της σύγχρονης υλιστικής ειδωλολατρίας. Τα κατάλληλα φάρμακα, κατά τον Άγιο Νεκτάριο είναι διαθέσιμα, αλλά όταν παραμένουν αχρησιμοποίητα οδηγούν στην απελπισία και στην εωσφορική απόγνωση και απώλεια.

Πηγή http://www.osiaefxi.com/2013/09/blog-post_2744.html#ixzz2eNm3hoSS