Οφείλει την ίδρυσή της στον ηγεμόνα των Σέρβων Στέφανο Νεμάνια και το γιο του Ράστκο, που όταν έγινε μοναχός σ' αυτό το μοναστήρι πήρε το όνομα Σάββας. Το κτιριακό συγκρότημα είναι κρυμμένο σε περιοχή με πλούσια βλάστηση. 

Η Μονή Χιλιανδαρίου έχει αφιερωθεί στα Εισόδια της Θεοτόκου. Για πολλούς αιώνες γνώρισε μεγάλη ακμή.Συνδέθηκε με τους Σέρβους μοναχούς Συμεών και Σάββα και αποτέλεσε σημαντικό πνευματικό κέντρο όλων των Σέρβων. Έλαβε πολλά δώρα από τους Σέρβους ηγεμόνες και μετά την τουρκική κατάκτηση τη βοήθησαν οι τσάροι της Ρωσίας και ηγεμόνες των παραδουνάβιων χωρών.

 Το 1722 και το 1891 κάηκε. Το 1896 επισκέφθηκε το μονή ο βασιλιάς της Σερβίας Αλέξανδρος Α΄ και την ενίσχυσε οικονομικά. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις της δίνουν την εντύπωση φρουρίου. Το καθολικό χτίστηκε το 14ο αι. Τοιχογραφήθηκε το 1319-20 και επιζωγραφήθηκε το 1803-4. Ενδιαφέρον το μαρμαροθέτημα στο δάπεδο και το μεταβυζαντινό ξυλόγλυπτο τέμπλο (1774). Στη μέση της αυλής βρίσκεται η φιάλη του αγιασμού, στηριζόμενη σε 8 κίονες. Κατασκευάστηκε το 1784 και τοιχογραφήθηκε το 1847 από το Γαλατσιανό ζωγράφο Μακάριο. 

Η τράπεζα, ορθογώνιο κτίσμα με δυο κόχες, είναι τοιχογραφημένη από το Σέρβο μοναχό Γεώργιο Μητροφάνοβιτς (1623). Διαθέτει δεκατρία παρεκκλήσια. Περιλαμβάνει σημαντική συλλογή με φορητές εικόνες -Παναγία Τριχερούσα, Παπαδική, Ακάθιστος - πέντε πολύτιμους λίθους με το Χριστό, το περίφημο δίπτυχο του Ούγγλεση, ένα ποτήρι του ηγεμόνα Δουσάν, την ποιμαντορική ράβδο του Συνεσίου Ζίγκοβιτς, πολλά κεντητά άμφια, δυο σταυρούς με Τίμιο Ξύλο, το σάβανο του Χριστού. 

Η βιβλιοθήκη περιέχει 181 ελληνικούς και 809 σλαβικούς κώδικες, τους 47 σε περγαμηνή, ακόμη εφτά ελληνικά και πέντε σλαβικά ειλητάρια. Στο αρχείο φυλάγονται πάνω από 400 έγγραφα ανάμεσά τους 165 βυζαντινά- ελληνικά χρυσόβουλλα, 160 σερβικά, 9 ρωσικά, 2 βουλγαρικά, 31 Μολδοβλαχικά και 70 τουρκικά φιρμάνια και βεράτια. Ακόμη περιλαμβάνει 20.000 ελληνικά και σλαβικά έντυπα βιβλία.Είναι κοινοβιακή και κατέχει την τέταρτη θέση μεταξύ των είκοσι μονών.