Από μακριά φαίνεται τριγυρισμένη από θεόρατα τείχη, με τους θόλους, τους πύργους και το καμπαναριό της. Το Βατοπέδι, χτισμένο σε όρμο, στη ΒΑ πλευρά του Άθω, είναι πολύ πλούσιο σε κειμήλια, από τα οποία υπέροχο θεωρείται το κύπελλο από λάσπη, δώρο του Μανουήλ Παλαιολόγου, έργο σπάνιας τέχνης.


Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε στα τέλη του 4ου αι. από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοδόσιο Α΄, από ευγνωμοσύνη προς την Παναγία που έσωσε το γιο του όταν ναυάγησε -παιδί ακόμη- κοντά στις ακτές του ΄Αθω,ρίχνοντάς τον στα βάτα μιας ακροθαλασσιάς. Ιστορικά, η ίδρυσή του τοποθετείται στα μέσα του 10ου αι. (972 - 985).

Μέχρι το 1046 κατάφερε ν' ανέβει ιεραρχικά στη δεύτερη θέση, που κατέχει και σήμερα. Αργότερα άρχισε να παρακμάζει από τις καταστροφικές επιδρομές των πειρατών. Πάντως, υποστηρίχθηκε διαδοχικά από τους Παλαιολόγους, τους τσάρους της Ρωσίας, τους πατριάρχες της Κωνσταντινούπολης κ.ά. Είχε συχνά αλλαγές στον τρόπο ζωής, αλλά κατέληξε στην ιδιορρυθμία. οι κτιριακές εγκαταστάσεις εμφανίζουν πολυγωνικό σχήμα με καθαρά φρουριακό χαρακτήρα. Το καθολικό είναι κτίσμα του 10ου αι., σύμφωνα με τον αγιορείτικο τύπο, η τοιχογράφηση έγινε στις αρχές του 14ου αι., αλλά δέχτηκε δυο νεότερες επιζωγραφίσεις (1739 - 1819).

Στο ναό σώζονται ψηφιδωτά από τη Βυζαντινή Εποχή, παραστάσεις όπως του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, της Δεήσεως, νεότερα του Αγίου Νικολάου. Αξιοθαύμαστο είναι επίσης το μαρμαροθέτημα στο δάπεδο.Έξω από την κύρια είσοδο βρίσκεται η φιάλη του αγιασμού και απέναντι η τράπεζα - χτισμένη το 12ο αι.Διαθέτει μεγάλο αριθμό από παρεκκλήσια. Το Βατοπέδι είναι πλούσιο σε κειμήλια, φορητές εικόνες - Σταύρωση, Αγία Άννα, Άγιος Γεώργιος - ψηφιδωτά, τεμάχια από Τίμιο Ξύλο, λείψανα αγίων, δίπτυχα, μέρος από το καλάμι που πρόσφεραν το σφουγγάρι με το όξος κατά τη Σταύρωσή του στο Χριστό κ.ά.

Το αρχειοφυλακείο περιλαμβάνει πολύτιμα χρυσόβουλα, κηρόβουλλα και άλλα έγγραφα του 14ου αι., τη ζώνη της Θεοτόκου, χρυσοκέντητα ιερά άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη κ.α. Στη βιβλιοθήκη βρίσκονται πάνω από 1.700 χειρόγραφα, τα 625 σε περγαμηνή, και τα έντυπα ξεπερνούν τις 10.000. Η μονή έχει σήμερα 60 περίπου μοναχούς. Στο Βατοπέδι υπάγονται η ελληνική σκήτη του Αγίου Δημητρίου και η μεγάλη ρωσική του Αγίου Ανδρέα.


Πηγή: hellas.teipir.gr