Αποχώρησε στη Δυσσό, πόλη της Θράκης, και εκεί ασκήτευε μέχρι να περάσει ο άγριος αυτός διωγμός. Όταν πέρασε η μπόρα του διωγμού, επανήλθε στο ποίμνιό του και με όλη την πατρική στοργή που τον διέκρινε, στήριζε στην πίστη τους αδυνάτους και πρωτοστατούσε στη βοήθεια των χηρών, ορφανών, ασθενών, και γενικά, των θλιβομένων.

Έζησε πολλά χρόνια. Πρόλαβε μέχρι και τη βασιλεία του Ιουλιανού του Παραβάτη. Οι ειδωλολάτρες, όμως, που ήταν προστατευόμενοι αυτού του αυτοκράτορα, έπιασαν το Δωρόθεο και αφού τον βασάνισαν ανελέητα τον σκότωσαν το 362 μ.Χ. Έτσι κέρδισε το στεφάνι του μαρτυρίου. Τότε ο Δωρόθεος ήταν 107 χρονών.

Σήμερα σώζεται εκκλησιαστικό σύγγραμμά του, για τους 70 μαθητές του Ιησού Χριστού.

                                                                  ***
Ο άγιος Δωρόθεος έγινε Επίσκοπος Τύρου επί Μαξιμιανού, το 303 μ. Χ.

Όταν ξέσπασε μεγάλος διωγμός επί Διοκλητιανού, μετά από παράκληση και πίεση εκ μέρους του ποιμνίου του, πείσθηκε να φύγη προσωρινά και πήγε στην Θράκη. Αργότερα επέστρεψε στην έδρα του, κοντά στο λογικό του ποίμνιο που τον υπεραγαπούσε και το εποίμανε με θυσιαστική αγάπη. Φρόντιζε δε ιδιαιτέρως τους πτωχούς και τους ασθενείς και στήριζε με κάθε τρόπο τους αδυνάτους στην πίστη.

Ήταν φιλομαθής και γι’ αυτό προόδευσε στην μελέτη και την συγγραφή. Όταν βρισκόταν στην Ρώμη, κάποια περίοδο της ζωής του, παρηκολούθησε και συνέγραψε τα γεγονότα που αφορούσαν το μαρτύριο των αγίων μαρτύρων Αριστάρχου, Πούδη και Τροφίμου. Επίσης, συνέγραψε τον βίο και το μαρτύριο και πολλών άλλων μαρτύρων. Ο άγιος Δωρόθεος είχε μαρτυρικό τέλος επί των ημερών του Ιουλιανού του Παραβάτου, σε ηλικία 107 ετών, στην Ανατολική Θράκη.

Ο ιερός υμνογράφος, στο Απολυτίκιο που συνέθεσε για τον άγιο Δωρόθεο, περιγράφει με συντομία όλον τον βίο και την πολιτεία του Αγίου: «Ως δώρημα τέλειον εκ του των Φώτων Πατρός, σοφίας την έλλαμψιν, ως Ιεράρχης σοφός, εδέξω Δωρόθεε• όθεν και πλεονάσας το σον τάλαντον μάκαρ, ήθλησας υπέρ φύσιν βαθυτάτω εν γήρα, πρεσβεύων Ιερομάρτυς, υπέρ των ψυχών ημών».

Ο βίος και η πολιτεία του αγίου Δωροθέου μας δίνουν την αφορμή να τονίσουμε τα ακόλουθα:

Πρώτον. «Όθεν και πλεονάσας το σον τάλαντον μάκαρ».

Ο άγιος Δωρόθεος είχε το τάλαντο, δηλαδή το χάρισμα της φιλομάθειας και της σοφίας, αλλά εργάσθηκε σκληρά και το πολλαπλασίασε. Δεν το έκρυψε στην γη όπως ο οκνηρός δούλος της παραβολής του Χριστού, αλλά το καλλιέργησε και το αύξησε και αυτό είναι που έχει σημασία, επειδή χαρίσματα έχουν όλοι οι άνθρωποι, αλλά, δυστυχώς, δεν εργάζονται όλοι για να τα αξιοποιήσουν και να τα αυξήσουν. 

Η αξιοποίηση των χαρισμάτων, που έχει ο καθένας από μας, συνδέεται άμεσα με την αληθινή αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο. Με την φιλοπονία και με την διάθεση για ανιδιοτελή προσφορά. Ένας ύμνος που ψάλλεται την Μεγάλη Εβδομάδα, και συγκεκριμένα στην ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τρίτης, προτρέπει σε εργασία πνευματική για την καλλιέργεια και αύξηση των ταλάντων, ήτοι των χαρισμάτων που λάβαμε από τον Θεό και ταυτόχρονα υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο θα γίνη αυτή η καλλιέργεια και η αύξηση. 

Επίσης, αναφέρεται και στους πνευματικούς καρπούς που απολαμβάνουν όλοι εκείνοι, οι οποίοι εργάζονται με τον πρέποντα τρόπο. Παραθέτουμε τον ύμνο αυτόν, στην καθομιλουμένη: «Εμπρός πιστοί, ας καλλιεργήσουμε, εξ αγάπης προς τον Κύριον, με προθυμία τα χαρίσματα που λάβαμε (από Εκείνον), διότι αυτός μοιράζει στους δούλους Του τον πλούτο των χαρισμάτων Του, και καθένας ας προσπαθήσουμε να πολλαπλασιάσουμε και να αυξήσουμε τα δώρα που μας εχάρισε.

Ο ένας ας μεταδώση σοφία, που εκδηλώνεται με έργα αγαθά• ο άλλος δε ας προσφέρη υπηρεσίες λαμπρές στο κοινωνικό σύνολο• εκείνος δε που γνώρισε την χριστιανική πίστη ας την μεταδίδη, δια της διδασκαλίας του θείου λόγου, σ’ αυτόν που βρίσκεται στην άγνοια, και άλλος ας σκορπίζη τον πλούτο του στους πτωχούς. 

Με αυτόν τον τρόπο, όποιο χάρισμα ελάβαμε ως δάνειο από τον Θεό ας το αυξήσουμε, για να αξιωθούμε, επειδή φανήκαμε άξιοι εμπιστοσύνης διαχειριστές των θείων χαρισμάτων, να απολαύσουμε την χαρά που δίδει ο Δεσπότης Χριστός. Ναι αυτήν την χαρά αξίωσέ μας να απολαύσουμε Χριστέ ο Θεός ως φιλάνθρωπος που είσαι».

Στην παραβολή των ταλάντων, όπως είναι γνωστόν, ο Χριστός χαρακτηρίζει τους φιλόπονους ως αγαθούς εργάτες, ενώ αυτόν που έκρυψε το τάλαντό του στην γη τον αποκαλεί πονηρό και οκνηρό. Οι δύο πρώτοι επαινούνται και εισέρχονται στην χαρά της βασιλείας του Θεού, ενώ ο τελευταίος κατακρίνεται και καταδικάζεται.

Δεύτερον. «Ήθλησας υπέρ φύσιν βαθυτάτω εν γήρα».

Οι πνευματικοί αγώνες του αγίου Δωροθέου αποκαλούνται, από τον ιερό Υμνογράφο, υπερφυσικοί, επειδή ο άγιος μαρτύρησε σε βαθύτατο γήρας, δηλαδή 107 ετών. 

Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, επειδή στην ηλικία αυτή οι σωματικές δυνάμεις εγκαταλείπουν τον άνθρωπο, αλλά και οι πνευματικές δυνάμεις εξασθενούν, εάν δεν έχη φθάσει ο άνθρωπος στην πνευματική τελείωση, ούτως ώστε να ενισχύεται από την άκτιστη Χάρη του Τριαδικού Θεού, που ενοικεί σε όλη του την ύπαρξη, δηλαδή στην ψυχή και στο σώμα του. 

Όταν ο άνθρωπος ενώνεται με τον Θεό, με την εν Χάριτι άσκηση, την προσευχή και την μυστηριακή ζωή, τότε ανανεώνεται εσωτερικά, ανακαινίζεται ως αετού η νεότητης του, κατά τον ιερό Ψαλμωδό. Δηλαδή, όσο ο έξω άνθρωπος, ήτοι το σώμα, φθείρεται, τόσο ο έσω άνθρωπος, δηλαδή η ψυχή, ανανεώνεται και οι πνευματικές δυνάμεις ενισχύονται και δυναμώνουν. 

Γι’ αυτό και σήμερα, όπως σε όλες τις εποχές, υπάρχουν άνθρωποι νέοι στην ηλικία, που είναι γηρασμένοι, χωρίς διάθεση για εργασία, σωματική και πνευματική, καθώς και γέροντες που είναι νέοι στο φρόνημα, με εκπληκτικές εσωτερικές δυνάμεις, με πνευματική ανδρεία, με δίψα για ζωή και με μεγάλη διάθεση για δημιουργία και προσφορά. 

Οι δεύτεροι δεν αισθάνονται απογοήτευση, ανασφάλεια και μοναξιά, επειδή έχουν εσωτερική πληρότητα. Δεν αισθάνονται απόμαχοι της ζωής, επειδή γνωρίζουν πολύ καλά από την προσωπική κοινωνία τους με τον προσωπικό Θεό της Εκκλησίας, ότι η ζωή δεν τελειώνει ποτέ. Ο επί γης βίος έχει τέλος, όχι όμως και η ζωή, η οποία είναι αιώνιος και ατελεύτητος. 

Κάποτε ένας μοναχός, ο οποίος βρισκόταν στις τελευταίες στιγμές του επιγείου βίου του, ρωτήθηκε για το πως αισθάνεται τώρα που βρίσκεται αντιμέτωπος με το θάνατο, και απάντησε με ηρεμία: «Και εδώ με τον Θεό και εκεί με τον Θεό, παντού καλά είναι».

Ο αγώνας για την αξιοποίηση των δώρων του Θεού, οδηγεί στην πνευματική τελείωση, που δημιουργεί εσωτερική πληρότητα, πνευματική ανδρεία και ειρήνη ψυχής.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α´. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τῆς σοφίας σε μύστην, ἱερὸν ἐπιστάμεθα, πάντες οἱ ταῖς θείαις σοῦ βίβλοις, ἐντρυφῶντες Δωρόθεε· ποιμάνας ἐκλογάδα γὰρ Χριστοῦ, τῆς Τύρου ἐν συνέσει σου πολλῇ, ἐβεβαίωσας τὸ φίλτρον σου πρὸς Αὐτόν, ἐν πόνοις σῆς ἀθλήσεως. Χαίροις Ἀρχιερέων καλλονή, χαίροις Μαρτύρων καύχημα· χαίροις ὁ φιλοπόνῳ σοῦ σπουδῇ, τὰ θείᾳ συγγραψάμενος.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, Ἱερομάρτυς Δωρόθεε, Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς δώρημα τέλειον, ἐκ τοῦ τῶν φώτων Πατρός, σοφίας τὴν ἔλλαμψιν, ὡς Ἱεράρχης σοφός, ἐδέξω Δωρόθεε• ὅθεν καὶ πλεονάσας, τὸν σὸν τάλαντον μάκαρ, ἤθλησας ὑπὲρ φύσιν, βαθυτάτω ἐν γήρᾳ, πρεσβεύων Ἱερομάρτυς, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἠμῶν.

Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ´. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Τῆς Ἐκκλησίας τὸν ποιμένα καὶ διδάσκαλον, τοῦ Παρακλήτου τὸν ὀξὺν καὶ μέγαν κάλαμον, τὸν ἐν πόνοις πολυτρόποις τοῦ Μαρτυρίου· τὴν πρὸς Κύριον ἀγάπην ὑπογράψαντα, καὶ σφραγίσαντα τὴν πίστιν ἐπαινέσωμεν Χαίροις λέγοντες· Τύρου δόξα Δωρόθεε.

Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος δ´. Ἐπεφάνης σήμερον.
Γεωργὸν ἀκάματον τοῦ ἀμπελῶνος, ὃν Χριστοῦ ἐφύτευσεν, ἡ ζωηφόρος δεξιά, πάντες τιμήσωμεν λέγοντες· Χαίροις τῆς Τύρου ἡ δόξα Δωρόθεε.

Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ὀρθοδόξοις δόγμασιν, Ἱερομάρτυς κηρύξας, δῶρον θεῖον ἅγιον, σαυτὸν προσήξας τῷ Κτίστῃ, πρότερον ἐν τῇ ἀσκήσει ἐνδιαπρέψας, ὕστερον τῷ μαρτυρίῳ στερρῶς ἀθλήσας, καὶ νομίμως ὑπεδέξω, βραβεῖον νίκης, παρὰ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ.

Κάθισμα
Ἦχος πλ. δ´. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.
Παρακλήτου ταῖς χάρισι πλουτισθείς, καὶ τῷ χρίσματι μύρου βεβαιωθείς, εἰσῆλθες εἰς τὰ Ἅγια, τῶν Ἁγίων Δωρόθεε· καὶ ἐν αὐτοῖς λατρείαν, Κυρίῳ προσέφερες· Ἀρχιερεὺς ὡς ἄξιος, Αὐτοῦ καθιστάμενος· ὅθεν καὶ τοῦ Θρόνου, τοῦ ἐν Τύρῳ προέστης, καὶ ποίμνην ὠδήγησας, λογικὴν εἰς τὰ νάματα, τῆς ζωῆς τὰ ἀκένωτα. Λόγοις δὲ καὶ ἔργοις τοῖς σοῖς, τούτοις ὑπέδειξας τρῖβον τὴν ἄγουσαν εἰς σκηνώματα δόξης, καὶ ἀπείρου λαμπρότητος.

Ἕτερον Κάθισμα
Ἦχος γ'. Θείας πίστεως.
Θείοις δόγμασιν ἀεὶ ἐκλάμπων, δῶρον ἅγιον σαυτὸν προσῆξας, τῷ ἀθανάτῳ Βασιλεῖ δι' ἀθλήσεως, καὶ κατοικεῖς νῦν ἀεὶ εὐφραινόμενος, τῶν πρωτοτόκων τὴν ἄνω μητρόπολιν, Πάτερ Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

Ὁ Οἶκος
Αἴγλῃ Ἱεραρχίας καὶ τιμῇ Μαρτυρίου καὶ δόξῃ συγγραμάτων σου πλείστων κεκόσμησαι Δωρόθεε μάκαρ· τοῦ οὐρανοῦ καταφαιδρύνων τὸ στερέωμα καὶ γῆς ἁπάσης ἐπευφραίνων τὰ πληρώματα, τῆς Ἐκκλησίας δὲ τὸ πρόσωπον ὡραΐζων. Διὸ καὶ παρ᾿ ἡμῶν τῶν θαυμαζόντων τὰς τοσαύτας ἀριστείας σου, ἀκούεις ἐν φωνῇ αἰνέσεως καὶ εἰς βεβαίωσιν τιμῆς τοιαῦτα·Χαίροις ὁ κάλαμος τῆς σοφίας·Χαίροις διδάσκαλε ἀληθείας.Χαίροις τῶν Ἀρχιερέων θεοβράβευτος ἀκρότης·Χαίροις τῶν Χριστοῦ Μαρτύρων ἡ τιμία ὡραιότης.Χαίροις Φωτουργοῦ Τριάδος λύχνος φῶς γλυκὺ ἐκφαίνων·Χαίροις Παρακλήτου οἶκος χάριτος ἀρίστης γέμων.Χαίροις τρόπους τῶν Ἀγγέλων ἐν σαρκί σου ὁ ζηλώσας·Χαιροις Ἄγγελε τῆς Τύρου ἄθλους θείους κατορθώσας.Χαίροις βίβλων θεοπνεύστων ἡ γραφὶς ἡ ὀξυτάτη·Χαίροις θείων δωρημάτων κρήνη ἡ διαυγέστατη.Χαίροις θεῖον ἀμπελῶνα τὸν ἐν Τύρῳ γεωργήσας·Χαίροις φωτεινὸν νυμφῶνα τῆς Ἐδὲμ ὁ κατοικήσας.Χαίροις τῆς Τύρου ἡ δόξα Δωρόθεε.

Μεγαλυνάριον
Δεῦτε τῆς φυτείας τοῦ Οὐρανοῦ, μέλψωμεν τὸ κλῆμα τὸ κατάμεστον ἐν καρποῖς, Ἀρχιερωσύνης σεπτοῦ τε Μαρτυρίου· Δωρόθεον τιμίων δώρων ἐπώνυμον.

Ἕτερον Μεγαλυνάριον
Χαίροις οὐρανίων μυσταγωγέ, χαίροις τῶν τελείων δωρημάτων ἡ ἀπαρχή, χαίροις τοῦ τῶν πάντων Θεοῦ ἡ εὐκληρία· Δωρόθεε τῆς Τύρου ἔξοχον ἄκουσμα.

πηγές: saint.gr,parembasis.gr